Početkom 2020. godine za poslodavce počinje primena usvojenih olakšica koje se odnose na zapošljavanje kalifikovanih novozaposlenih radnika. Najnovije poreske olakšice za zapošljavanje takozvanih kvalifikovanih lica počele su sa primenom od 01. januara 2020. Pravo na usvojena poreska oslobođenja imaju poslodavci koji zaposle radnika koji ima status – kalifikovano nezaposleno lice. Prema izmenama Zakona, nezaposlenim licem smatra se ono koje tokom cele prethodne 2019. godine nije bilo u radnom odnosu nijedan dan).
Nove olakšice za zapošljavanje kvalifikovanih lica regularno su usvojene od strane Ministarstva finansija. Poreska oslobođenja usvojena su u skladu sa izmenama i dopunama Zakona o porezu na dohodak građana, kao i Zakona o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje. Nove izmene za olakšice za zapošljavanje kvalifikovanih novozaposlenih lica objavljene su u “Službenom glasniku RS” broj 86/19. Primenjuju se od 01.01.2020. godine do 31.12.2022. godine (za zaradu isplaćenu zaključno sa 31. decembrom 2022.).
Olakšice za zapošljavanje kvalifikovanih novozaposlenih lica odnose se na:
- oslobađanje od plaćanja poreza na zarade,
- oslobađanje od plaćanja doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje.
U toku korišćenja ovih olakšica firme nemaju obavezu da prethodno obračunavaju i plaćaju pun iznos poreza i doprinosa, a potom da očekuju povraćaj sredstava. Oslobođeni su ove obaveze, te obračunavaju i plaćaju umanjene poreze i doprinose na zaradu.
U nastavku članka slede detaljni odgovori na povezana pitanja sa ovom temom:
- koji poslodavci mogu ostvariti pravo na poreske olakšice,
- da li postoje uslovi za poslodavce i nezaposlena lica,
- koja lica se smatraju kvalifikovanim nezaposlenim,
- ko nema pravo da koristi poreske olakšice,
- kada se gubi pravo na korišćenje novih olakšica.
U zasebnom tekstu smo pisali i o drugim aktuelnim olakšicama za zapošljavanje čija primena u RS važi.
1. Poslodavci koji ostvaruju prava na olakšice
Uslov koji mora biti ostvaren da bi poslodavac koristio olakšicu i bio oslobođen plaćanja dela poreza i doprinosa jeste da zaposli kvalifikovano lice. Zatim, novozaposlenog mora da primi u radni odnos i sa njim zaključi ugovor o radu, a onda ga prijavi na obavezno socijalno osiguranje.
Firme koje mogu ostvariti pravo na korišćenje olakšica su fizička ili pravna lica koja u periodu od 01.01.2020. do 31.12.2022. godine zasnuju radni odnos sa kvalifikovanim novozaposlenim licem. Radni odnos podrazumeva potpisivanje ugovora o radu na neodređeno ili na određeno vreme.
Ugovor o radu sa kvalifikovanim novozaposlenim radnikom može biti zaključen u bilo kom trenutku u periodu od 01. januara 2020. do 31. decembra 2022. godine. Dodatno, zaključen ugovor između poslodavca i novozaposlenog se nakon potpisivanja mora prijaviti na obavezno socijalno osiguranje u Centralni registar obaveznog socijalnog osiguranja.
Kao što smo spomenuli, poslodavci koji mogu da ostvare pravo na korišćenje olakšica za kvalifikovane nezaposlene mogu biti i pravna i fizička lica. Međutim, da bi ostvarili te olakšice potrebno je da zaposle lica koja se smatraju kvalifikovanim nezaposlenim radnicima, a koji pritom moraju da ispunjavaju propisane uslove.
2. Ko se smatra kvalifikovanim novozaposlenim licem
Prema Zakonu o porezu na dohodak građana i Zakonu o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje propisano je ko se smatra kvalifikovanim nezaposlenim licem, a ko ne. Prema spomenutim zakonima, postoje uslovi koji moraju pethodno biti ispunjeni. Pored prethodne nezaposlenosti, jedan od uslova je vremenski rok za sticanje statusa kvalifikovanog nezaposlenog.
Što se tiče roka, postoje dva vremenska perioda u kojima nezaposlena osoba može dobiti status kvalifikovanog nezaposlenog lica:
- ako zasnuje radni odnos u periodu od 01. januara do 30. aprila 2020. godine,
- ako zasnuje radni odnos u periodu od 01. maja do 31. decembra 2020. godine
Spomenuli smo da je nezaposlenost prvi uslov koji mora biti ispunjen, odnosno da lice nije bilo u radnom odnosu u skladu sa Zakonom o radu ni jedan dan tokom 2019. godine. Povezano sa navedenim i u skladu sa izmenama Zakona, lica koja mogu steći status kvalifikovanih novozaposlenih su:
- osobe koje od 01.01.2019.-31.12.2019. nisu bile u radnom odnosu (lica koja u 2019. godini nisu imala status osiguranika),
- osobe koje su status osiguranika stekle kod poslodavca u periodu od 01.01.2020. do 30.04.2019. godine,
- osobe koje nisu stekle status osiguranika u periodu od 01.01.2019. do 30.04.2020. već su taj status stekle kod poslodavca u periodu od 01.05.2020. do 31.12.2020. godine.
2.1 Kvalifikovano novozaposleno lice koje zasniva radni odnos u periodu od 01.01. do 30.04.2020. godine.
Kvalifikovano novozaposleno lice je osoba koja u periodu od 01.01.2019. godine do 31.12.2019. godine nije bila zaposlena. Odnosno, status mogu dobiti nezaposlena lica koja nisu bila u radnom odnosu ni jedan dan tokom prethodne 2019. godine.
Status kvalifikovanog nezaposlenog lica radnik stiče ako se zaposli kod poslodavca i u periodu od 01.04.-30.04.2020. godine sa njim zasnuje radni odnos, po osnovu ugovora o radu. Drugim rečima, poslodavac može da ostvari pravo na korišćenje olakšice za radnika koji nije imao radni odnos tokom 2019. godine, ako ga zaposli u 2020. i u periodu od 01. januara do 30. aprila 2020. godine sa njim zaključi ugovor o radu na neodređeno ili na određeno vreme.
Kvalifikovana nezaposlena lica za koja se mogu steći prava na korišćenje poreskih olakšica su lica koja su tokom 2019. bila:
- nezaposlena – ako su imali status nezaposlenih lica i nisu bili u radnom odnosu (bez obzira da li su bili prijavljeni kod Nacionalne službe za zapošljavanje ili ne),
- osnivači ili članovi privrednog društva, ukoliko nisu imali zasnovan radni odnos u svom preduzeću (bez obzira da li su tokom 2019. godine bili zakonski zastupnici i plaćali doprinos za PIO, ili su bili samo osnivači/članovi društva u kojem nisu bili zakonski zastupnici niti su plaćali obavezno socijalno osiguranje),
- osobe i druga lica koja su bila angažovana po osnovu nekog ugovora za rad van radnog odnosa (ugovor o delu, ugovor o pravima i obavezama direktora, ugovor o autorskom delu, ugovor o stručnom osposobljavanju i stručnom usavršavanju, ugovor o privremenim i povremenim poslovima i drugi ugovori),
- preduzetnici (preduzetnik, preduzetnik paušalac, preduzetnik poljoprivrednik, preduzetnik drugo lice),
- svršeni studenti.
Kvalifikovani nezaposleni ne mogu biti lica koja su u prethodnom periodu od 01.01.2019. – 31.12.2019. godine bila:
- zaposlena – u radnom odnosu,
- osnivači ili članovi privrednog društva koji su bili zasnovali radni odnos u svom društvu,
- korisnici starosne, prevremene starosne ili invalidske penzije (u periodu od 01.01.2019. do 30.04.2020. godine).
2.2 Kvalifikovano novozaposleno lice koje zasniva radni odnos u periodu od 1. maja do 31. decembra 2020. godine
Po ovom drugom osnovu, kvalifikovanim novozaposlenim licem smatra se osoba koja tokom 2019. godine, kao ni do 30.04.2020. nije bila u radnom odnosu. Drugim rečima, uslov da lice dobije status kvalifikovanog novozaposlenog radnika jeste da u periodu od 1. januara 2019. godine do 30. aprila 2020. godine nije imalo status zaposlenog. Status osiguranika kalifikovanog novozaposlenog i pravo na olakšice može da stekne ako zasnuje radni odnos u periodu od 01.05.2020. do 31.12.2020. godine (kod poslodavaca, u svom društvu).
Kvalifikovana lica za koja se može koristiti poreska olakšica za zapošljavanje (na određeno ili na neodređeno vreme) smatraju se samo ona koja su u periodu od 01.01.2019. do 30.04.2020. godine imala sledeći status:
- nezaposleni – osobe koje nisu bile u radnom odnosu,
- osnivači ili članovi privrednog društva koji nisu bili u radnom odnosu u svojoj firmi (nezvisno od toga da li su tokom 2019. godine bili zakonski zastupnici i plaćali doprinose, ili su bili samo osnivači ili članovi društva u kojem nisu bili zakonski zastupnici niti plaćali obavezno socijalno osiguranje),
- lica koja su bila angažovana po osnovu drugih ugovora, van radnog odnosa (ugovor o delu, ugovor o pravima i obavezama direktora, ugovor o autorskom delu, ugovor o stručnom osposobljavanju i stručnom usavršavanju, ugovor o privremenim i povremenim poslovima i drugi).
Pravo na korišćenje poreskih olakšica za zapošljavanje kvalifikovanih lica za period od 01.05.2020.-31.12.2020. godine ne može da se ostvariti za:
- nezaposlene osobe koje su imale status zaposlenog u radnom odnosu od 01.01.2019. do 30.04.2020. godine,
- osnivača ili člana privrednog društva koji je bio zaposlen u svom privrednom društvu (takođe u periodu od 01.01.2019.-30.04.2020.),
- preduzetnika (preduzetnik, preduzetnik paušalac, preduzetnik poljoprivrednik, preduzetnik drugo lice),
- korisnika starosne, prevremene starosne ili invalidske penzije (u periodu od 01.01.2019.-30.04.2020.).
Za razliku od prethodno opisanog vremenskog intervala, u drugom vremenskom periodu se poreske olakšice ne mogu ostvariti za preduzetnike.
2.3 Da li preduzetnici mogu imati status kalifikovanih nezaposlenih lica
Preduzetnici koji su u toku 2019. godine obavljali registrovanu delatnost i bili osigurani po osnovu samostalne delatnosti, mogu da koriste poreske olakšice. Ukoliko preduzetnik zasnuje radni odnos u periodu od 01. januara do 30. aprila 2020. godine može da ostvari pravo na olakšice.
Iz ugla poslodavca, ukoliko firma zaposli lice koje je bilo preduzetnik tokom 2019. i sa njim zasnuje radni odnos (u prvom periodu od 01.01.do 30.04.2020. godine) može da iskoristi poreske olakšice za zapošljavanje preduzetnika. U prvom periodu preduzetnici se smatraju kvalifikovanim licima, ali u drugom vremenskom intervalu to nije slučaj.
Napomenućemo da ovo važi samo za preduzetnike koji se zaposle u periodu januar-april 2020. godine, koji su prethodno imali status osiguranika samostalnih delatnosti, ne status zaposlenog. Međutim, ipak postoje određena ograničenja, pa u pojedinim slučajevima preduzetnici ne ispunjavaju kriterijume za kvalifikovana lica.
Poslodavci ne mogu zaposliti preduzetnike koji su imali:
- status zaposlenih,
- status osiguranog osnivača ili člana DOO koji je bio u radnom odnosu u svom društvu.
Izmene Zakona i nove olakšice značajne su za preduzetnike i paušalce koje očekuje Test samostalnosti, a posebno za paušalno oporezovane preduzetnike koji ne prođu Test samostalnosti. Preduzetnici koji ne prođu uspešno Test imaće prilike da se zaposle u firmi sa kojom su do tad većinski radili (kod nalogodavca koji ih je većinski angažovao).
3. Povećanje broja zaposlenih kao uslov za olakšice
Postojeći poslodavci mogu da ostvare pravo na korišćenje novih poreskih olakšica za oslobođenje od plaćanja poreza i doprinosa po osnovu povećanja broja zaposlenih.
Ukoliko bi firma zasnivanjem radnog odnosa sa kvalifikovanim novozaposlenim licem povećala broj svojih zaposlenih u odnosu na 31. decembar 2019. godine, u tom slučaju može ostvariti pravo na oslobođenje od poreskih nameta. Poslodavci koji započnu obavljanje delatnosti posle 31. decembra 2019. godine isto mogu da koriste poreske olakšice za zapošljavanje kvalifikovanih nezaposlenih.
3.1 Gubitak prava na olakšice ukoliko poslodavac smanji broj zaposlenih
Poslodavac može da izgubi pravo na korišćenje olakšica ako smanji broj zaposlenih u odnosu na 31. decembar 2019. godine.
Ovo važi u sledećem slučaju. Ako firma koja koristi poreske olakšice za oslobođenje od poreza i doprinosa za kvalifikovano novozaposleno lice u toku korišćenja istih smanji broj zaposlenih, u odnosu na 31. decembar 2019. godine (koji je uvećan za broj kvalifikovanih novozaposlenih lica) onda gubi pravo da ubuduće koristi te olakšice.
Međutim, ne gubi se olakšica za sva kvalifikovana lica koja je poslodavac zaposlio, već samo za broj smanjenih zaposlenih. Odnosno, gubi se pravo na korišćenje poreskih olakšica za onaj broj kvalifikovanih novozaposlenih radnika koliko je smanjen broj zaposlenih (u odnosu na 31.12.2019. godine, uvećan za broj kvalifikovanih novozaposlenih lica).
Ukoliko zaposli više radnika u različitom vremenskom intervalu, prvo se gubi pravo na korišćenje olakšica za ona kvalifikovana novozaposlena lica sa kojima je ranije zasnovan radni odnos.
3.2 Gubitak prava na korišćenje olakšice kod novoosnovanih firmi
Novoosnovani poslodavci, koji su započeli obavljanje delatnosti posle 31. decembra 2019. imaju takođe prava da koriste poreske olakšice za kvalifikovana lica. Ukoliko recimo poslodavac počne da ih koristi i zaposli novo lice, a zatim smanji broj zaposlenih u odnosu na 31. decembar onda gubi pravo na dalje korišćenje tih poreskih oslobođenja.
U narednom periodu neće moći više da koristi poreske olakšice za onaj broj kvalifikovanih novozaposlenih lica za koliko je smanjen broj zaposlenih, u odnosu na 31.12.2019. godine.
4. Propisana visina poreskih olakšica
Što se tiče olakšica za porez na zarade, firma koja zasnuje radni odnos sa kvalifikovanim novozaposlenim ima pravo da iskoristi ova oslobođenja. Period kada može da ih koristi je od 01. januara 2020., a zaključno sa isplaćenom zaradom na dan 31. decembar 2020. godine.
Poslodavac koji koristi poreske olakšice za zapošljavanje kvalifikovanih nezaposlenih se delimično oslobađa obaveze plaćanja poreza iz zarade. Poreska oslobođenja odnose se na:
- 70% poreza – za isplaćene zarade za period 01.01.2020.-31.12.2020. godine,
- 65% poreza – za isplaćene zarade za period 01.01.2021.-31.12.2021. godine,
- 60% poreza – za isplaćene zarade za period 01.01.2022.-31.12.2022. godine,
- 50% poreza – za isplaćene zarade za period 01.01.2023.-31.12.2023. godine,
- 40% poreza – za isplaćene zarade za period 01.01.2024.-31.12.2024. godine,
- 30% poreza – za isplaćene zarade za period 01.01.2025.-31.12.2025. godine.
Kada se radi o olakšicama za PIO, firma takođe ima pravo da koristi ova poreska oslobođenja od 01. januara 2020., a zaključno sa isplaćenom zaradom dan 31. decembar 2020. godine. Poslodavac koji ih koristi oslobođen je plaćanja doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje (i na teret zaposlenog i na teret poslodavca). Poreska oslobođenja odnose se na:
- 100% doprinosa za PIO – za isplaćene zarade od 01.01.2020. do 31.12.2020. godine,
- 95% doprinosa za PIO – za isplaćene zarade od 01.01.2021. do 31.12.2021. godine,
- 85% doprinosa za PIO – za isplaćene zarade od 01.01.2022. do 31.12.2022. godine,
- 75% doprinosa za PIO – za isplaćene zarade od 01.01.2023. do 31.12.2023. godine,
- 65% doprinosa za PIO – za isplaćene zarade od 01.01.2024. do 31.12.2024. godine,
- 55% doprinosa za PIO – za isplaćene zarade od 01.01.2025. do 31.12.2025. godine.
Važno je napomenuti da se porez na zarade ne obračunava u punom iznosu, već se obračunava i plaća umanjen porez. Ne vrši se povraćaj više uplaćenih sredstava, već se plaća umanjen iznos. Doprinosi za PIO za koje ostvaruju poresko oslobođenje se plaćaju iz budžeta Republike Srbije. U drugoj i trećoj godini obračunavaju se i plaćaju u umanjenom iznosu.
Ukoliko imate dodatnih pitanja vezana za poreske olakšice ili uslove za ostvarivanje prava na korišćenje oslobođenja od poreskih nameta, možete nas kontaktirati za sva pitanja. Agencija HLB T&M Consulting može vam pomoći i ponuditi stručnu pomoć svojih poreskih savetnika.
Krajnji rok za sticanje statusa novozaposlenih lica ističe 31.12.2020. godine To je zadnji dan do kad lica mogu dobiti status kvalifikovanog novozaposlenog, a za koja poslodavci mogu ostvariti pravo na korišćenje određenih poreskih olakšica. Zasnivanjem radnog odnosa između poslodavca i kvalifikovanog nezaposlenog lica najkasnije 31. decembra 2020. godine poslodavac može ostvariti pravo na olakšice u vidu manjeg plaćanja poreza i doprinosa, zaključno sa decembrom 2022. godine. Detaljnije o mogućnostima za zapošljavanje kvalifikovanih novozaposlenih lica tokom 2021. godine pisali smo u zasebnom članku.
