Transferne cene su one cene koje nastaju na osnovu obavljanja transakcija između povezanih lica. Poslovni odnosi, odnosno transakcije se manifestuju kroz komercijalne, finansijske i ostale poslovne transakcije između povezanih lica, u cilju sticanja dobiti zbog prodaje ili kupovine proizvoda i usluga.
Sa druge strane, čak i kada nema međusobnih transakcija između povezanih lica, ali su njihovi međusobni odnosi u tesnoj vezi, poslovni odnosi se prepoznaju između njih. Na primer u slučaju matične i zavisne firme, to mogu biti pojedine odluke koje matično preduzeće nametne zavisnom, zatim uslovi poslovanja, izbor poslovnih partnera, saradnika i ostalo.
Poslovni odnosi između povezanih lica
Uslov za postojanje transfernih cena su povezana lica ili povezane firme, koje međusobno obavljaju transakcije. Pored toga, smatra se da cena postaje transferna upravo onog trenutka kada nastane obaveza u vezi transakcija između povezanih preduzeća.
Kada dve firme koje nisu povezane međusobno posluju i obavljaju transakcije, cene koje one formiraju nazivaju se tržišne cene. Cene koje se u praksi formiraju između povezanih lica mogu biti različite od stvarnih tržišnih (po kojima se obavljaju transakcije među nepovezanim firmama). To znači da mogu biti iste, niže ili više od tržišnih cena.
Poslovni odnosi između povezanih lica nastaju iz više razloga – radi postizanja tržišnih planova i rezultata, kao i radi postizanja drugih netržišnih ciljeva. Nekada je i cilj poslovanja da se smanje poreske obaveze.
Potrebna Vam je izrada studije o transfernim cenama?
Kontaktirajte naše poreske savetnike i saznajte cenu za izradu studije o transfernim cenama već danas. Mi smo spremni da unapredimo Vaše poslovanje, a Vi?
Transakcije između povezanih lica
Transakcije koje se obavljaju prema transfernim cenama odnose se na razmenu dobara i usluga između povezanih lica (često je to slučaj između matične firme i zavisnih preduzeća). To znači da se sva pravila i sve odluke definišu unutar povezanih pravnih lica, odnosno one međusobno formiraju transferne cene.
PROČITAJTE JOŠ: POVEZANA LICA – PREGLED KRITERIJUMA ZA TRANSFERNE CENE >>
Može se desiti da povezane transakcije koje se obavljaju ne idu uvek u prilog pojedinačnim, odnosno zavisnim firmama, već su pojedinačno za njih štetne. Ali kada je u pitanju zajednički interes grupe, od kojih bi cela grupa imala koristi, onda se svakako transakcije obavljaju iz tog razloga.
Primer 1:
Recimo, domaća firma kao zavisno preduzeće može da prodaje i izvozi svoje proizvode svom matičnom preduzeću (koje je iz inostranstva) po povoljnijim cenama – cenama koje su manje nego kada bi se ti proizvodi prodavali od strane drugih domaćih i nepovezanih firmi.
Primer 2.
Firma može da uvozi stručne usluge od svog ogranka koji posluje u našoj zemlji i to po cenama koje su niže od tržišnih cena koštanja za iste te usluge samo kod drugih preduzeća (cenama koje su niže od realne cene koja bi se naplaćivala od nepovezanih preduzeća).
Transakcijama povezanih lica se smatra i promet dobara i usluga gde ne postoji obaveza bilo kakvih plaćanja. Tako, tansakcije koje se obavljaju između dva povezana preduzeća mogu biti davanje u zakup nepokretnosti bez naknade ili davanje zajmova bez kamate. U ove transakcije nepovezana pravna lica nikada ne bi ušla. Ali kada su u pitanju transferne cene ovakvi primeri se često dešavaju u praksi.
Kontrolisane transakcije
Smatra se da između dve firme postoji veza ako između njih postoji kontrola, kao i uticaj na donošenje poslovnih odluka. Stoga, transferne cene imaju još jedan naziv – kontrolisane transakcije, jer se mogu kontrolisati i na njih je moguće uticati.
Za razliku od kontrolisanih transakcija, na nekontrolisane transakcije nije moguće uticati, niti ih je moguće kontrolisati pošto nastaju između nezavisnih i nepovezanih pravnih lica, koja posluju po tržišnim uslovima i po tržišnim cenama.
PROČITAJTE JOŠ: IZVEŠTAJ O TRANSERNIM CENAMA – NAJČEŠĆA PITANJA I ODGOVORI >>
Transferne cene, odnosno cene koje se obračunavaju u transakcijama i poslovnim odnosima između povezanih preduzeća nazivaju se još i kontrolisane cene ili prenosne cene. Tu spadaju:
- cene proizvoda i usluga,
- nematerijalna imovina,
- finansiranje,
- zajedničko učešće u troškovima istraživanja i razvoja.
Kod transfernih cena uvek se polazi od pretpostavke da nastaju kada postoje međusobno povezana preduzeća, pravna lica i njihove međusobne transakcije. Povezane firme i povezana lica mogu biti fizička ili pravna lica, kao i rezidenti iste poreske jurisdikcije i rezidenti različitih poreskih jurisdikcija.
Nabitnija osobina koju ima transferna cena jeste da na nju ne deluju tržišni faktori. Kada dva lica obavljaju transakcije transferne cene po kojima se one odvijaju određuje ekonomski odnos između ta dva lica. Odnosi se određuju tako što:
- transferne cene utvrđuju koliko prihoda može ostvariti prodavac (firma prodavac određuje visinu prihoda),
- koliki su troškovi koje snosi kupac (firma u ulozi kupca određuje koliki će biti rashod).
Na taj način transferne cene utiču na finansijski položaj i rezultat oba lica ili firme, a time i na utvrđivanje osnovice za oporezivanje oba povezana lica. Ovaj način formiranja cene može imati nepovoljan uticaj na poreske prihode države, jer poslovne odluke donose međusobno povezana preduzeća. To je najviše izraženo u međunarodnim, odnosno prekograničnim transakcijama i poslovnim odnosima između povezanih pravnih lica, koje su članice MNK i rezidenti različitih poreskih jurisdikcija.
Rezidenti različitih poreskih jurisdikcija
U slučaju kada članice MNK posluju, transferne cene omogućavaju da se dobit transferiše (preseli) od firmi koje se nalaze i posluju u jurisdikciji sa višim poreskim opterećenjem kod povezanih lica koja se nalaze u jurisdikciji sa nižim poreskim opterećenjem. Glavni cilj je transfer dobiti, odnosno smanjivanje obaveza za porez na dobit.
Firma B koja posluje u jurisdikciji sa nižim poreskim opterećenjem obračunava cene svojih proizvoda ili usluga drugoj firmi A koja posluje u jurisdikciji sa višim poreskim opterećenjem, po cenama koje su veće u odnosu na tržišne cene. Firma B na ovaj način u svom stanju pokazuje veće prihode, a firma A u svom stanju pokazuje veće rashode.
Moguća je i obrnuta situacija, kada se obračunavaju cene niže od tržišnih cena.
Firma A iz jurisdikcije sa višim poreskim opterećenjem obračunava cene svojih proizvoda i usluga firmi B, koja je iz jurisdikcije sa nižim poreskim opterećenjem, samo po cenama koje su niže nego što su cene na tržištu. Na ovaj način firma A pokazuje u svom stanju niže prihode, a firma B u svom stanju pokazuje niže rashode.
U oba slučaja transfer/premeštanje dobiti bilo je sa ciljem da se smanji poreska obaveza, odnosno da bude manja nego obaveza koja bi nastala da nisu firme poslovale kao povezane i po transfernim cenama, već po tržišnim. Osnovica poreza na dobit je niža kod firme A, a kod firme B osnovica je viša. Ovakav način poslovanja se za povezana lica isplati jer je poreska obaveza manja na ukupnom nivou MNK.
PROČITAJTE JOŠ: IZRADA STUDIJE O TRANSFERNIM CENAMA – ROKOVI I USLUGE >>
Povezana lica i rezidenti različitih poreskih jurisdikcija takođe mogu obaviti transfer dobiti, čiji motiv ne mora nužno uvek biti smanjivanje poreske obaveze. Firme iz Srbije koje se zapravo nalaze u zemlji sa niskim (nižim) poreskim opterećenjem mogu poslovati sa povezanim firmama iz zemalja sa većim poreskim opterećenjem. U ovom slučaju strana firma obračunava cene svojih proizvoda i usluga po cenama višim od tržišnih. Može se desiti i obrnuto, da firma iz Srbije obračunava stranom povezanom licu cene koje su niže od tržišnih.
Rezidenti istih poreskih jurisdikcija
Povezana lica koja posluju samo u okviru jedne poreske jurisdikcije mogu obavljati transakcije i uspostavljati transferne cene za svoje proizvode ili usluge. U našem slučaju to je Srbija i firme koje u njoj posluju kao međusobno povezana lica. Glavni cilj transfera dobiti je smanjivanje obaveze poreza na dobit, odnosno umanjenje osnovice poreza na dobit. Pored toga osnov može biti korišćenje poreskih podsticaja kroz oslobođenja od plaćanja poreza, odnosno poreskog kredita u skladu za zakonima Republike Srbije.
Povezana pravna lica koja su istovremeno članice domaće poslovne grupacije mogu uspostaviti transferne cene koje se razlikuju od tržišnih cena i na taj način međusobno obaviti transfer (ili seljenje dobiti). U praksi se dešava sledeće:
- sa jednog pravnog lica seli se dobit na drugo povezano pravno lice, koje ima pravo da koristi neiskorišćen deo poreskog kredita iz ranijeg perioda a po osnovu ulaganja u osnovna sredstva;
- sa jednog pravnog lica seli se dobit na drugo povezano pravno lice koje ima pravo da koristi prenete poreske gubitke iz ranijeg perioda, a koje može iskoristiti za pokriće oporezive dobiti tekućeg perioda.
Neiskorišćeni poreski kredit za ulaganja u osnovna sredstva može se iskoristiti u periodu od deset godina od izvršenog ulaganja. Poreski gubici se mogu preneti na račun dobiti za budući period i to u trajanju od najviše pet godina.
Članice domaće poslovne grupacije koje međusobno posluju ali nisu povezana lica nemaju mogućnosti da koriste ove benefite. Povezana lica članice u poslovnim transakcijama utvrđuju manju poresku obavezu (u poređenju sa obavezom za porez koja bi nastala da su poslovale prema tržišnim cenama).
Zaključak o transfernim cenama
Transferne cene mogu biti predmet zloupotrebe jer ponekad značajno utiču na umanjenje poreskih obaveza, zbog čega se sprovode dodatne mere poreske i inspekcijske kontrole. Zloupotrebe nastaju:
- sa ciljem da se umanje poreske obaveze,
- da se ne plate nastale poreske obaveze,
- prilikom ispostavljanja računa za nepostojeći promet (najčešće su predmet transakcija usluge).
Sa druge strane, cilj i motiv formiranja transfernih cena nisu uvek poreske uštede, odnosno smanjivanje i izbegavanje poreskih obaveza. Motivi mogu biti osvajanje novih tržišta, poboljšavanje položaja na postojećem tržištu, potrebe za povećanim nivoom likvidnosti, zatim ostvarivanje boljih poslovnih rezultata, kako bi se dobili povoljniji finansijski krediti od poslovnih banaka i slično.
PROČITAJTE JOŠ: KAKO PRIPREMITI IZVEŠTAJA O TRANSFERNIM CENAMA – DETALJAN VODIČ >>
Ukoliko je u toku godine firma poslovala sa povezanim licem i obavljala transakcije po transfernim cenama, postoji obaveza da se napravi izveštaj o transfernim cenama koja se predaje nadležnoj poreskoj upravi, koja dalje vrši kotnrolu poslovanja i usklađenost poslovanja između povezanih lica sa tržišnim uslovima.
