Predstavljamo pregled poreskih olakšica za inovativne kompanije, koje pored IT kompanija podstiču i otvaranje i razvoj firmi koje se pretežno bave inovacijama.
Republika Srbija je poslednjih godina brojnim poreskim olakšicama za firme kroz promenu poreskih zakona uticala na otvaranje i razvoj firmi koje se bave inovacijama. Pojedine promene, kao što je oporezivanje frilensera naišle su na veliki otpor, ali ne mali broj njih je dočekan sa oduševljenjem.
Ovakvi trendovi u zakonodavstvu uticali su na to da Srbija postane privlačna za strane investitore koji žele da se odluče za otvaranje firme u Srbiji, strance kao zaposlene i posebno za pojedine delatnosti kao što su IT usluge.
Šta se podrazumeva pod inovacionom delatnosti?
Inovacije predstavljaju koncept – metod delovanja kojim se stvaraju novi proizvodi ili procesi. Inovaciona delatnost je stvaranje novih kao i poboljšanje postojećih proizvoda, procesa i usluga u okviru postojeće tehničko tehnološke osnove a sve u skladu sa potrebama tržišta. Jedno od bitnih obeležja preduzeća koja se bave inovacijama jeste i to da njihovo ulagnje u istraživanje i razvoj čini minimum 15% ukupnih rashoda poslovanja i da zapošljavaju uglavnom visokoobrazovan kadar.
Učesnici inovacionog sistema, naučno-tehnološke organizacije i sistem subvencija
Inovaciona delatnost, radi ostvarivanja ciljeva inovacione politike, finansira se kako od strane Republike Srbije tako i od Autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave. Registar inovacione delatnosti vodi se kod Ministarstva nauke i tehnološkog razvoja. Pravno lice se može upisati u ovaj Registar ako ima sedište na teritoriji Republike Srbije i prilikom osnivanja je registrovano za neku od delatnosti u oblasti istraživanja i eksperimentalnog rada u prirodnim naukama i tehnološkom razvoju, predviđenu Uredbom o klasifikacija delatnosti, uz mogućnost da, naravno, kao i ostala pravna lica, obavlja i druge delatnosti.
Šta je to inovativni startap?
Sva privredna društva koja obavljaju inovacionu delatnost i to čine kao svoju pretežnu delatnost su inovativni startapi. To zapravo znači da bi prilikom registracije firme trebalo registrovati delatnost usmerenu na stvaranje novih proizvoda, procesa, tehnologija i usluga ili značajne izmene postojećih. Centar poslovanja mora biti na teritoriji Republike Srbije a to zapravo znači da sve aktivnosti istraživanja moraju biti preduzete u Republici Srbji kao sama aktivnost razvoja inovacije. Društvo u smislu inovativnog startapa znači da nije prošlo više od 3 godine od osnivanja firme, da samo osnivanje nije posledica statusne promene drugog društva.
Inovaciona delatnost kao pretežna delatnost
Inovaciona delatnost kao pretežna delatnost zahteva da budu ispunjeni sledeći kriterijumi:
- prema poslednjim finansijskim izveštajima, nije dopušteno da godišnji prihod bude veći od 500.000.000 dinara,
- od osnivanja pa u naredne tri godine nije dopuštena raspodela dividendi
- sredstva koja se ulažu u istraživanje i razvoj su najmanje 15% ukupnih rashoda dok sa druge strane više od 80% svih zaposlenih čini visokokvalifikovani kadar ili je društvo vlasnik, odnosno korisnik deponovanog autorskog dela ili patenta koje je neposredno povezano sa inovacionom delatnošću koju obavlja.
Koje su to poreske olakšice za inovativne IT startape?
1. Oslobađanje plaćanja poreza i doprinosa socijalnom osiguranju na zarade osnivača koji je zaposlen u tom društvu
Ovo se odnosi na sva novoosnovana društva koja se bave inovacionom delatnosti u skladu sa Zakonom o porezu na dohodak građana i Zakonom o doprinonosima za obavezno socijalno osiguranje. Inovativne kompanije su u Srbiji najčešće iz domena IT industrije, a pisali smo tekst o načinu otvaranja IT kompanija u Srbiji.
Porezi i doprinosi se ne plaćaju po osnovu zarade osnivača koja je isplaćena u periodu od 3 godine od dana osnivanja i za zarade čiji bruto iznos nije veći od 150.000 dinara. Pravo na oslobađanje ostvaruje inovativni startap pod uslovom da njegov osnivač ima najmanje 5% akcija ili udela i da je u skladu sa Zakonom o radu, zasnovao radni odnos i prijavljen na obavezno socijalno osiguranje.
I pored činjenice da su odredbe dosta podsticajne, postoje i izvesna ograničenja o kojima treba voditi računa prilikom osnivanja firme. Nije čest slučaj da pojedinci rade istovremeno na više projekata i da su u istom trenutku osnivači nekoliko startup-a. U ovom slučaju Zakon je predvideo da se ova olakšica ne može koristiti kumulativno za više društava.
To zapravo znači da se pravo na olakšicu može ostvariti samo u jednom startap-u.
Drugo ograničenje se odnosi na nemogućnost kombinovanja većeg broja različitih olakšica. Tako da recimo, ako se inovativni startap opredeli za zaradu osnivača i opredeli se za oslobađanje od poreza i doprinosa po osnovu socijalnog osiguranja, u tom slučaju nema pravo na druge podsticaje po osnovu zapošljavanja tog lica.
2. Poreski kredit od 30% za investicije u startape
Kompaniji koja uloži u kapital novoosnovanog privrednog društva koje obavlja inovacionu delatnost priznaje se pravo na poreski kredit u visini od 30% od izvršenog ulaganja a maksimalno do 50.000.000 dinara u jednoj poreskoj godini što zapravo znači da za 30% može umanjiti svoju poresku obavezu. Sa druge strane, najviši iznos poreskog kredita koji može da ostvari obveznik koji izvrši ulaganje iznosi 100.000.000 dinara.
3. Poreska olakšica “IP Box”
Porez na dobit po osnovu kvalifikovanog prihoda od deponovane intelektualne svojine koja je pretežno kreirana u Republici Srbiji može biti sveden na samo 3% umesto 15% kako je uobičajeno.
Ova pogodnost se uglavnom odnosi na patente, softvere, aplikacije kao i sve druge slične vrste prihoda od oblika intelektualne svojine kao što su prethodno navedeni.
Deponovanje se može izvršiti i elektronskim putem, uz umenjenje takse u Zavodu za intelektualnu svojinu. Ono što je bitno jeste da Zavod navedeno delo ne otvara, već ga samo čuva za potrebe eventualnog dokazivanja prava na intelektualnu svojinu. Ukoliko se u toku godine delo (npr. aplikacija ili softver) više puta menjaju, smatra se da jedno deponovanje do roka podnošenja poreske prijave obuhvata i sve izmene nastale tokom te kalendarske godine.
4. Umanjenje osnovice poreza i doprinosa od 70% za strance i povratnike
Navedena olakšica se odnosi na novonastanjena lica koja zasnuju radni odnos kod domaćeg poslodavca. Pisali smo o ovom umanjenju – Poreske olakšice za povratnike i strance. Uslov za korišćenje ove mere je da:
- u prethodne dve godine lice nije pretežno boravilo na teritoriji Republike Srbije
- za povratnike i strance, nezavisno od godina – da ima ugovorenu mesečnu bruto zaradu veću od 344.082 dinara,
- za mlade povratnike – da je ugovorena mesečna bruto zarada veća od 229.388 dinara,
- za mlade povratnike, da na dan zaključenja ugovora ima manje od 40 godina života
Umanjenje se ostvaruje na period od 5 godina a za sva radna mesta gde se zahteva posebno stručno obrazovanje. Kako bi uslovi za ostvarivanje ove poreske olakšice bili primenljivi, neophodno je da ’mladi povratnik’ zasniva radni odnos na radnom mestu za koje postoji potreba da zaposleni ima posebno stručno obrazovanje i za kojim postoji potreba koja se ne može lako zadovoljiti na domaćem tržištu rada. Dodatni uslov jeste da se zaposleno lice istovremeno sa zasnivanjem radnog odnosa nastanjuje na teritoriji Republike Srbije, te se može smatrati njenim ’poreskim rezidentom’.
5. Oslobađanje od plaćanja dela poreza i doprinosa za PIO po osnovu zarada novozaposlenih kvalifikovanih radnika
Ova mera se se pre svega odnosi na osobe koje su prethodno bile nezaposlene ili angažovane kao paušalci. Mera se primenjuje u periodu od 3 godine:
- u 2023. godini poslodavac se oslobađa plaćanja 50 odsto poreza i 70 odsto doprinosa za PIO
- u 2024. godini se oslobađa 40 odsto poreza i 65 odsto doprinosa za PIO,
- i u 2025. godini 30 odsto poreza i 55 odsto doprinosa za PIO.
6. Priznavanje troškova za istraživanje i razvoj u poreskom bilansu u dvostruko većem iznosu
Predviđeno je Zakonom o dobiti pravnih lica da se u poreskom bilansu obveznika, kao rashod mogu priznati dvostruko uvećani troškovi obveznika, koji su direktno povezani sa istraživanjem u cilju sticanja novog naučnog ili tehničkog znanja i razvojem koje obveznik obavlja u Republici Srbiji. Samo priznavanje nije uslovljeno uspehom projekta već ima za cilj da podstakne kreativnost i inovativnost.
Ova kategorija troškova odnosi se na:
- troškove zarada zaposlenih koji neposredno rade na poslovima istraživanja i razvoja,
- troškovi nabavke nematerijalne imovine (npr. licence za potrebne softvere),
- troškovi savetodavnih usluga od privrednih subjekata koji nisu povezana lica sa poreskim obveznikom,
- troškovi u vezi sa zaštitom intelektualne svojine, i sl.
Pored navedenog, značajna novina je i da se troškovi marketinga priznaju u punom iznosu, što je izuzetna povoljnost za firme gde se značajna sredstva izvdvajaju za reklamne svrhe. Ranije je bio slučaj da su mogli biti priznati samo do nivoa od 10 % prihoda poreskog obveznika.
7. Model „ Partnerstvo za inovacije“ kod javnih nabavki
U Zakonu o javnim nabavkama uveden je termin „ Partnerstvo za inovacije“, a sve u cilju da se podstiče razvoj inovativnih dobara i isluga ili njihova kasnija nabavka. Ovaj model se može koristiti u slučaju da naručilac ima potrebu za inovativnim dobrima, uslugama ili radovima a da iste ne može obezbediti na tržištu. Kriterijum za dodelu ugovora kod ovog modela je najbolji odnos cene i kvaliteta.
8. „Regulatory sandbox“ za inovativna platna rešenja
Startapovi imaju mogućnost da se prijave za korišćenje inovativnih platnih rašenja u okviru takozvanog „Izuzetka ograničene mreže pod kontrolisanim uslovima“ koji je predviđen Zakonom o platnim uslugama. Ovo podrazumeva da nije potrebno da se prethodno pribavi dozvola Narodne banke Srbije za pružanje platnih usluga, ali je potrebno da se Narodnoj banci Srbije omogući uvid u testiranje datog rešenja. Navedena mera omogućava da se „preskoči“ celokupan postupak podnošenja i usaglašenosti sa regulativom u počenoj fazi kada se ne može u potpunosti proceniti uspešnost i isplativost rešenja. Time se ostvaruju značajne uštede u troškovima a sa druge strane omogućava testiranje same inovacije.
9. Ubrzanje uvoza prototipova i komponenti pri razvoji i proizvodnji inovativnih proizvoda
Krajem 2018 .godine usvojene su izmene Pravilnika o uvozu medicinskih sredstava koja nisu registrovana, čime se uvoz svih onih dobara namenjenih istraživanju i razvoju skraćuje na 24 sata. Ovo pravo dato je firmama koje su članice Naučno-tehnoloških parkova, korisnicima Fonda za inovacionu delatnost i drugim naučno-istaživačkim organizacijama.
Kako funkcioniše primena poreskih olakšica kod oslobađanja plaćanja doprinosa u praksi?
Dva suštinska pitanja koja se postavljaju kod korišćenja ovih mera je da li se i na koji način prijaviti za njihovo korišćenje i da li Poreska uprava zahteva posebnu registraciju. Ono što pravilnici o primeni poreskih olakšica predviđaju jeste samoprocena.
To zapravo znači da firme same odlučuju da li će ih primenjivati ili ne. Kontrola ispunjenosti uslova za primenu može bitni samo naknadno sprovedena od strane Poreske uprave.
Najproblematičnija neusklađenost u praksi je obaveza da sa novonastanjenim obveznikom bude zaključen ugovor o radu na neodređeno vreme, što je u suprotnosti sa propisima koji uređuju boravak i zapošljavanje stranaca u Republici Srbiji. Nije poznato koji period tj. koji broj meseci Poreska uprava može da smatra pretežnim boravkom. U svakom slučaju, određeni vremenski period pre nego ugovor o radu bude zaključen, stranac mora da boravi na teritoriji Republike Srbije budući da mora da aplicira za privremeni boravak i radnu dozvolu i sačeka odluke nadležnih organa. Ovaj period se prema mišljenu struke nikako ne bi trebao uključivati u „pretežni boravak”.
Ukoliko Vam je potrebna podrška knjigovodstvene agencije HLB T&M Consulting i poreskih konsultanata pri boljem razumevanju svih mogućnosti za korišćenje poreskih olakšica za Vašu kompaniju, kontaktirajte naš tim i podržaćemo Vas sa najoptimalnijim poreskim rešenjima.
